Jest środek zimy, śnieg, mróz, dni krótkie i zwykle pochmurne. A my chcielibyśmy przypomnieć słoneczne lato i ostrołęckie smukwy. Nasze bohaterki należą do rodziny smukwowatych (Scoliidae), niedużej grupy błonkówek. W Polsce na nielicznych stanowiskach występują tylko dwie: smukwa kosmata (Scolia hirta) i smukwa czwórplama (Scolia sexmaculata). Być może jesteśmy jedynym miastem w Polsce, gdzie te błonkówki można spotkać w granicach miasta… Pierwszą spotkałem w okolicach ostrołęckiej elektrowni i mostu kolejowego, drugą w pobliżu „nomen omen” ulicy Ekologicznej w Ostrołęce.

Smukwa kosmata to duża błonkówka. Samica może dorastać nawet do 2,5 cm, samczyki zaś są znacznie mniejsze i smuklejsze. Całe ciało smukwy jest błyszcząco czarne, pokryte krótkimi, ale gęstymi, czarnymi włoskami. Na odwłoku znajdują się duże, żółte przepaski, najczęściej dwie, bardzo rzadko trzy.

Smukwa czwórplama sylwetką przypomina smukwę kosmatą, jest jednak dużo mniejsza, ma od 1 do 1,5 cm długości. Ma ciało ubarwione na czarno z metalicznym niebieskim połyskiem. Na grzbietowej części odwłoka widać po dwie żółte plamki, rozdzielone w środku. Skrzydła granatowe, przy przedniej krawędzi rozlana rdzawo brązowa plama.

Smukwa kosmata i smukwa czwórplama to błonkówki występujące w silnie nasłonecznionych siedliskach, najczęściej na murawach kserotermicznych, czyli na suchych i piaszczystych glebach, jakich na Kurpiach jest sporo, z rzadką ale specyficzną roślinnością, np.: koniczyną polną, przetacznikiem, macierzanką, starcem jakubkiem, rozchodnikami i bylicami.

Tą pierwszą łatwo jest zauważyć, bo to duży owad i mało płochliwy. Na stanowisku w pobliżu ostrołęckiej elektrowni latała licznie po kwiatach. Natomiast mniejsza smukwa czwórplama to bardzo ruchliwy owad przebywający krótko na pojedynczym kwiecie. Jak ją widziałem, to najczęściej przebywała na kwiatach koniczyny polnej. Poza tym jest też płochliwa i ciężko jej było zrobić zdjęcie. Pewnego dnia jednak wypatrzyłem ją niespodziewanie na żółtych kwiatach starca jakubka. Kwiaty tej rośliny zebrane są w baldachy i choć na każdym przebywała krótki czas, to udałą się ją dobrze uwiecznić.

Jak można pomóc tym błonkówkom? Należy zadbać o skrawki muraw kserotermicznych, które wraz ze swoją unikatową florą i fauną należą do najcenniejszych, a jednocześnie najsilniej zagrożonych elementów środowiska przyrodniczego Europy. Świadczyć o tym może umieszczenie ich w 1 Załączniku Dyrektywy Siedliskowej UE jako siedlisk o szczególnym znaczeniu dla Wspólnoty i wymagających ochrony we wszystkich państwach członkowskich. Murawy kserotermiczne uznano za jedne z najbogatszych florystycznie zbiorowisk roślinnych, skupiających wiele chronionych i rzadkich, często reliktowych gatunków roślin i zwierząt.